11 lipca 1943 r. – nazwany przez ocalałych „krwawą niedzielą” – jest symbolem największej fali ludobójstwa dokonanego przez oddziały OUN‑UPA na polskiej ludności Wołynia. Tego jednego dnia zaatakowano 99 wsi i miasteczek podczas niedzielnych mszy; historycy szacują, że zginęło ok. 8 tys. osób, a w całej kampanii wołyńsko‑galicyjskiej życie straciło ponad 100 tys. Polaków, często ginących w wyjątkowo okrutny sposób.
Kontekst historyczny
Wołyń – wielonarodowy region II Rzeczypospolitej zajęty w 1939 r. kolejno przez ZSRR i III Rzeszę – stał się obszarem, na którym radykalny ukraiński nacjonalizm połączył się z logiką wojny totalnej. Przywódcy frakcji Bandery w OUN oraz dowództwo UPA uznały Polaków (a także Żydów i nieposłusznych Ukraińców) za przeszkodę w projektowanej państwowości, co zaowocowało planową „akcją antypolską”. Równocześnie część ukraińskich duchownych i zwykłych mieszkańców – dziś nazywanych „Sprawiedliwymi Ukraińcami” – próbowała ratować sąsiadów, co polski Sejm podkreślił w swej rocznicowej uchwale.
Pamięta(j)my!
Od 2016 r. 11 lipca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa. Kulminacją 80‑lecia były centralne uroczystości w Warszawie: msza w Katedrze Polowej, apel przy Grobie Nieznanego Żołnierza i ceremonia pod Pomnikiem Ofiar Ludobójstwa na Skwerze Wołyńskim z udziałem najwyższych władz RP oraz przewodniczącego Rady Najwyższej Ukrainy Rusłana Stefanczuka . Wcześniej Sejm jednomyślnie przyjął uchwałę, nazywając rzeź wołyńską ludobójstwem i wskazując ekshumacje oraz godny pochówek wszystkich ofiar jako warunek dalszego dialogu.
Pojednanie wymaga słowa ”przepraszam”
W polskiej debacie coraz częściej podkreśla się, że realne pojednanie nie może opierać się jedynie na wspólnych fotografiach czy współpracy militarnej. Rzecznik MSZ Łukasz Jasina i wiceszef resortu Arkadiusz Mularczyk wskazywali w 2023 r., że Ukraińcy – przy całym zrozumieniu dla trudów wojny obronnej – powinni „uderzyć się w pierś”, wypowiedzieć słowo „przepraszam” i zgodzić się na pełne badania szczątków ofiar . Te oczekiwania nie wynikają z chęci rewanżu, lecz z przekonania, że prawda historyczna jest fundamentem trwałego sąsiedztwa.
Ku wspólnej przyszłości
Pojednanie polsko‑ukraińskie jest dziś ważniejsze niż kiedykolwiek: oba narody stoją wobec rosyjskiego imperializmu, a miliony Ukraińców znalazły bezpieczne schronienie w Polsce. Jednak, jak napisał prezydent Duda w liście odczytanym na Skwerze Wołyńskim, „czas zagoić bolesne rany pamięci” – poprzez ekshumacje, imienne upamiętnienie i jasne nazwanie winy, bowiem tylko prawda nas wyzwoli!
/oia/
Foto: Youtube.com/zrzut z ekranu
Tekst powstał w ramach aktywności Podlaskiego Klubu Patriotycznego.
Powstanie Podlaskiego Klubu Patriotycznego było możliwe dzięki dofinansowaniu ze środków Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego w ramach Funduszu Patriotycznego – edycja Niepodległość po polsku. Lokal znajduje się w Białymstoku przy ul. Jurowieckiej 30A/2.
