Na naszym portalu omawialiśmy już relacje nazw dwóch współczesnych województw w Polsce wobec krain historycznych. Dziś czas na porównanie województwa małopolskiego i Małopolski.
Chcąc najkrócej omówić stosunek historycznej Małopolski i jej granic do województwa małopolskiego można stwierdzić: jest źle. Problem zwiększa także fakt, że o ile w przypadku analizowanego wcześniej Podlasia i województwa podlaskiego mogliśmy mówić o pewnym związku i ciągłości, gdyż historia zna województwo podlaskie z czasów nowożytnych, to województwo małopolskie jest tworem całkowicie nowym – powstałym pod koniec XX wieku w wyniku reformy administracyjnej.
Historyczna Małopolska tymczasem była (i jest) jedną z najważniejszych, ale też największych polskich krain historycznych. Ów region składał się zaś z trzech województw. Były to województwa: lubelskie, sandomierskie i krakowskie. I to ta ostatnia nazwa jako jedyna ma historyczne uzasadnienie dla określania jednostki samorządu terytorialnego ze stolicą w Krakowie.
Jednak i tu napotykamy pewien problem. Granice dzisiejszego województwa małopolskiego także są wariacją na temat historycznego województwa krakowskiego. Największe zmiany dotyczą szczególnie części zachodniej. Żywiecczyzna, Biała Krakowska (wchodząca dziś w skład miasta Bielsko-Biała) oraz Częstochowa to bowiem tereny tradycyjnie związane z samorządem w Krakowie. Obecne województwo względem granic historycznych straciło także nieco terenów na północnym zachodzie i południowym wschodzie. Z kolei Dąbrowa Tarnowska i jej okolice, dziś w województwie małopolskim, w przeszłości stanowiły części ziemi sandomierskiej.
Teoretycznie więc liczba owych różnic nie jest olbrzymia – choć zauważalna. Należy jednak pamiętać, że porównujemy województwo małopolskie i historyczne województwo krakowskie. Małopolska jako taka sięgała natomiast aż do południowej części dzisiejszego województwa mazowieckiego, obejmowała sporą częśc dzisiejszego lubelskiego i podkarpackiego, całe świętokrzyskie, niemal całe obecne małopolskie, zaś na zachodzie spory teren dzisiejszego śląskiego, a nawet łódzkiego.
Nic zresztą dziwnego, że była tak olbrzymia. Mówimy bowiem o jednej z najistotniejszych polskich krain historycznych. A gdy dodamy do tego, że w Rzeczypospolitej Obojga Narodów prowincja małopolska obejmowała całą historyczną Małopolskę oraz Ruś i wszystkie ukrainne ziemie włączone do Korony w roku 1569, to sytuacja komplikuje się jeszcze mocniej. Nie zwiększajmy jeszcze chaosu i poprzestańmy na poziomie krainy historycznej. Już to porównanie wystarczy, by negatywnie ocenić nazwanie koślawej wersji historycznego województwa krakowskiego mianem województwa małopolskiego.
Ów problem to jednak nie tylko kwestia tego jak obecnie nazywamy jakiś skrawek Polski. Funkcjonująca od ponad dwóch dekad nazwa – województwo małopolskie – tworzy bowiem w społeczeństwie mylne przekonanie i utrwala niepoprawne pojęcia dotyczące przeszłości naszego narodu oraz jego kultury i zwyczajów. Co gorsza, dość szybko Małopolska zaczęła w polszczyźnie funkcjonować jako synonim dla województwa małopolskiego, co jest poważnym błędem. Małopolska to bowiem obszar nie tylko znacznie większy, ale także teren, który łączy wspólna historia, dziedzictwo, tradycje, zwyczaje, a nawet dialekt w ramach języka polskiego. Teraz natomiast, powoli i niezauważalnie, zacieramy różnice powstające przez stulecia. Różnice, które nie tylko nie przeszkadzały w powstaniu narodu polskiego, ale także powodowały, że stawał się on bogatszy i silniejszy jednością w różnorodności.
Michał Wałach
