Kulturkampf – walka kierowanego przez kanclerza Ottona von Bismarcka rządu pruskiego z Kościołem katolickim na ziemiach niemieckich na tle politycznym i ideologicznym. Wyeliminowanie wpływów Kościoła miało wzmocnić ewangelickie Prusy oraz osłabić katolicką partię Centrum na tyle, aby proces unifikacji Rzeszy zakończył się pomyślnie. Później celem pozostała eliminacja watykańskich wpływów i zachowanie „czystości” kultury niemieckiej (Kulturkampf – dosłownie: walka o kulturę). Bismarck dążył do wpływania przez państwo na wybór dostojników kościelnych, utrzymania świeckiego charakteru szkolnictwa, a także proces kształcenia księży. W walce z Kościołem władze młodego niemieckiego państwa posuwały się m. in. do zamykania seminariów, katolickich szkół, stosowania kar grzywny, konfiskaty majątku czy aresztowań wobec duchownych kwestionujących i wprost sprzeciwiających się ich działaniom. Kulturkampf przybrał szczególny charakter na ziemiach etnicznie polskich wcielonych do Prus na skutek rozbiorów. Antykościelną politykę połączono tam z silną germianizacją Polaków. Jej symbolem stała się ustawa z 1876 roku zakazująca używania języka polskiego w administracji i sądach oraz uwięzienie na 2 lata arcybiskupa gnieźnieńsko-poznańskiego Mieczysława Ledóchowskiego. Kulturkampf poparła niemiecka liberalna burżuazja, a okres prześladowań wiernych Kościoła katolickiego w II Rzeszy datuje się na lata 1871-1878.
