NKWD – Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR, centralny organ wchodzący w skład aparatu państwowego Związku Sowieckiego w latach 1917-1946, pełniący rolę odpowiadającą w świecie zachodnim ministerstwu. Po wcieleniu w struktury NKWD policji politycznej zajmującej się szeroko rozumianym bezpieczeństwem państwa (OGPU) w 1934 roku rola oraz pozycja Ludowego Komisariatu wzrosła. NKWD to zbrodniczy organ wykorzystywany przez Józefa Stalina do terroryzowania sowieckiego społeczeństwa, czego wyrazem była jego kluczowa rola w organizowaniu i przeprowadzaniu Wielkiej Czystki (1936-1939), która tylko w latach 1937-38 (według badań brytyjskiego historyka i sowietologa Roberta Conquest’a) pochłonęła od 7 do 8 mln istnień ludzkich. Później – po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę w 1939 roku – NKWD było również zaangażowane w masowe represje na obywatelach polskich oraz w deportację ponad 300 tysięcy naszych rodaków w głąb republik sowieckich. Funkcjonariusze NKWD są odpowiedzialni za dokonanie mordu katyńskiego, czyli egzekucji tysięcy polskich oficerów wziętych do niewoli po agresji Armii Czerwonej z 17 września. Narodnyj komissariat wnutriennich dieł odpowiada ponadto za pacyfikację podziemia antykomunistycznego, bowiem ogromna liczba sowieckich funkcjonariuszy wspierała Urząd Bezpieczeństwa w walkach z Żołnierzami Wyklętymi. Ludowymi Komisarzami Spraw Wewnętrznych ZSRR w okresu największych zbrodni byli: Gienrich Jagoda (w 1937 roku oskarżony o szpiegostwo i spisek, rozstrzelany w 1938 roku), Nikołaj Jeżow nazywano krwawym karłem (w 1939 roku oskarżony o szpiegostwo i spisek, rozstrzelany najprawdopodobniej w 1940 roku) oraz Ławrientij Beria (w 1953 roku odsunięty od władzy i oskarżony o spisek, rozstrzelany jeszcze tego samego roku). W 1946 roku dokonano reorganizacji w aparacie bezpieczeństwa Związku Sowieckiego, a NKWD przemianowano na Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.
