Nowa Polityka Ekonomiczna (z ros. nowaja ekanamiczeskaja politika, w skrócie: NEP) – system gospodarczy bolszewickiej Rosji z lat 1921-1929 charakteryzujący się kapitalistycznymi elementami w sektorze prywatnym przy jednoczesnej nacjonalizacji znacznej części gospodarki. Po kompromitacji komunizmu wojennego, zgodnie z którego założeniami od 1918 roku funkcjonował system gospodarczy nowego państwa, na X Zjeździe partii komunistycznej Włodzimierz Lenin przedstawił doktrynę NEP-u. Zacofany i nieuprzemysłowiony w wystarczającym stopniu kraj zmagał się z licznymi problemami spotęgowanymi kosztami I wojny światowej oraz wojną domową. Wszechobecny głód, zniszczenia, spadek produkcji oraz przymusowe dostawy (kontyngenty) żywności, a także masowy terror i zbrodnie wymierzane w przeciwników ludu stały się głównymi determinantami do masowych wystąpień rosyjskiej ludności. Po broń sięgnęli ukraińscy chłopi, zbuntowała się również 1. Armia wywołując powstanie w Kronsztadzie. Bolszewicy stosując jeszcze większe represje zdołali utrzymać władzę, jednak ich przyszłość nie była pewna. Przystąpili zatem do odbudowy zniszczonej gospodarki. W rolnictwie i sektorze usługowym zezwolono na organizację małych, prywatnych przedsiębiorstw zachowując monopol państwowy w kluczowych segmentach, m.in. w przemyśle ciężkim, handlu zagranicznym, usługach bankowych i finansowych. Wprowadzenie reformy pieniężnej przyczyniło się do ustabilizowania sowieckiej waluty (od tej pory mającej oparcie w złocie) oraz poprawiło wymianę handlową z zagranicznymi partnerami i inwestorami. Kraj coraz mocniej industrializowano, a sytuacja na wsi stale się poprawiała (1924 roku nadwyżki w rolnictwie przyczyniły się do rozwoju rynku wewnętrznego od tej pory znów opartego na handlu). Już w 1928 roku produkcja rolna i przemysłowa była niemal identyczna, jak przed wybuchem Wielkiej Wojny. Gdy sytuacja gospodarcza stawała się coraz lepsza, polityka NEP-u napotykała coraz więcej przeciwników, którzy krytykowali zbyt duży mariaż sowieckiej gospodarki z kapitalizmem. Na wsi rosła liczba zamożnych chłopów (tzw. kułacy, którym Stalin wypowiedział następnie wojnę pozbawiając ich majątku oraz życia), bogacili się również mieszkańcy miast (tzw. nepmani podzielili los kułaków). Przeciwko wolnorynkowym tendencjom protestowali głównie Grigorij Zinowiew i Lew Kamieniem, natomiast za kontynowaniem nowego, gospodarczego kursu opowiadał się m.in. Nikołaj Bucharin. Choć Stalin pierwotnie opowiedział się za dalszym rozwojem państwa zgodnie z nepowską doktryną, na skutek kryzysu z 1927 roku i niedoboru artykułów spożywczych (zbyt szybki rozwój rolnictwa przyczynił się do nienadążania w produkcji przemysłowej), ostatecznie zmienił zdanie i w 1929 roku przystąpił do masowej kolektywizacji, co uznaje się za kres nowej polityki ekonomicznej. Od początku istnienia NEP uważano jako środek przejściowy potrzebny do uprzemysłowienia kraju i zbudowania w nim socjalizmu zgodnie z komunistyczną ideologią. Sukcesy programu i problemy towarzyszące bardziej socjalistycznym wersjom sowieckiej gospodarki w okresie przed i po NEP-ie pokazują jednak wyraźnie, że tylko wolny rynek jest w stanie odpowiedzieć na ekonomiczne potrzeby społeczeństwa i przyczyniać się do budowy dobrobytu.
