Spisz

0
140
Zamek Spiski, Žehra, Słowacja. Fot.:János Korom Dr., CC BY-SA 2.0 , via Wikimedia Commons

Spisz – kraina historyczna w Karpatach na obecnym pograniczu Polski i Słowacji. Aktualnie większość Spiszu znajduje się na terytorium Republiki Słowackiej, zaś tzw. Polski Spisz to zaledwie kilka procent całej krainy. W przeszłości sytuacja wyglądała różnie, a kraina znajdowała się zarówno pod politycznymi wpływami polskimi i węgierskimi, jak i kulturowymi wpływami górali słowackich i polskich oraz osadników niemieckich, grup węgierskich, romskich oraz Rusińskich (łemkowskich, ukraińskich i innych). Pierwotna wczesnośredniowieczna granica polsko-węgierska przebiegała na Spiszu w sposób korzystniejszy dla Polski względem aktualnej sytuacji, ale w okresie wieków średnich sąsiedzi z południa prowadzili ekspansję poprzez kolonizację i stopniowo przesuwali granicę ku północy. Z czasem zaczęła pojawiać się i polska kolonizacja, a na Spisz przybywała ludność polska z Sądecczyzny. Ponadto po okresie najazdów tatarskich Spisz został objęty kolonizacją niemiecką. Przypływ migrantów pozytywnie wpłynął na rozwój lokalnego górnictwa i powstawanie miast. Z czasem spiskie społeczeństwo zostało dodatkowo wzbogacone substratem wołoskich pasterzy i ich doświadczeniami w tym zakresie. Istotnym elementem spiskiej historii był zastaw z roku 1412, gdy król Polski Władysław Jagiełło pożyczył królowi Węgier 37 tys. kop groszy praskich. W zamian do czasu zwrotu środków otrzymał w posiadanie kilkanaście spiskich wsi i miast. Z powodu braku spłacenia długu ziemie pozostały przy Polsce niemalże do I rozbioru w XVIII wieku. Węgierskie próby siłowego odzyskania ziem nie powiodły się. Po okresie rozbiorów Spisz, podobnie jak sąsiednia Małopolska, znalazły się pod władzą Habsburgów. Z czasem, w wyniku reformy Imperium, przyłączono Spisz do węgierskiej części CK Monarchii. W tym też okresie kwestie etniczne zyskały na znaczeniu. Z jednej strony Węgrzy prowadzili madziaryzację, z drugiej zaś Słowacy i Polacy krzewili swoje tożsamości narodowe. Po roku 1918 obecność Węgrów na tych ziemiach stała się historią, a spory zaczęto toczyć na linii Warszawa-Praga. Słowacczyzna współtworzyła bowiem Czechosłowację, która chciała przyłączyć cały Spisz będący wcześniej częścią Węgier. Z kolei Polacy planowali rozciągnąć kontrolę nad obszarem zamieszkałym przez zwarte skupiska ludności polskiej. Tym samym początkowo polska administracja sięgała w głąb obecnego terytorium słowackiego. Następnie doszło do starć granicznych i ugody. Jej warunki zostały zmienione na niekorzyść Polski na mocy decyzji Rady Ambasadorów podjętej w chwili, gdy Polska całym swoim wysiłkiem broniła się przed bolszewikami. Rzeczypospolita została w znacznym stopniu wyparta ze Spiszu wbrew racjom narodowościowym teoretycznie stanowiącym podstawę ładu wersalskiego. Pamiętając o krzywdzie Polska zajęła sporne tereny jesienią roku 1938, w chwili, gdy Czechosłowacja była zagrożona ze strony III Rzeszy. Słowacy zrewanżowali się za niechlubny czyn Polski w haniebny sposób, gdy niecały rok później odzyskali ziemie podczas ataku na Polskę w sojuszu z Niemcami. Po II wojnie światowej przywrócono granicę z roku 1920 i ten stan, z małymi korektami technicznymi, trwa do dziś. Obecnie struktura etniczna po obu stronach granicy jest bardziej jednorodna niż w przeszłości. Szczególnie silne jest to po stronie polskiej, gdzie dominują Polacy, a Słowacy stanowią kilka procent społeczności. Po stronie słowackiej Polaków żyje niewielu, natomiast istnieją tam społeczności czeskie, niemieckie, romskie, ruskie i nieliczne grupy węgierskie. Największa obecnie miejscowość Spiszu to znajdujący się na Słowacji Popraw. Po stronie polskiej znajduje  się 14 wiosek.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj