Choć II Rzeczpospolita sięgała daleko na wschód względem naszej obecnej granicy z Ukrainą, Białorusią i Litwą, to należące wtedy do Polski tereny nie satysfakcjonowały sporej części społeczeństwa.
Traktat ryski z 18 marca 1921 roku, który kończył wojnę polsko-bolszewicką i wyznaczał granice między oboma krajami, był krytykowany, gdyż pod władzą komunistów pozostała niemała grupa naszych rodaków. Szacunki mówią o liczbie sięgającej nawet 2 milionów, a jedynie niewielkiej części z nich udało się wyjechać do Polski w ramach akcji repatriacyjnej.
Tych, którzy pozostali pod władzą ZSRR, najpierw potraktowano przedmiotowo i wykorzystano w propagandzie, gdyż sowieci próbowali zrealizować z ich udziałem projekt polskich republik narodowościowych w ramach Sajuza (Marchlewszczyzna i Dzierżyńszczyzna), zaś po zarzuceniu idei naszych rodaków spotkały represje, a tysiące z nich zginęło tylko z powodu narodowości (1937-1938).
Dlaczego więc w roku 1921 zgodzono się na taki podział terenów i pozostawienie wielu rodaków za wschodnią granicą? Autorzy porozumienia nie przewidzieli przyszłego stalinowskiego terroru, ale na ich obronę trzeba dodać, że takiego dramatu nikt nie mógł się spodziewać. Z kolei im więcej terenów Rzeczpospolita uzyskałaby na wschodzie, tym słabsza – z racji dominowania tam narodów wschodniosłowiańskich – byłaby większość polska w ramach krajowego życia publicznego, czego chciano uniknąć.
Dodatkowo część negocjatorów spodziewała się, że państwo Lenina i towarzyszy rozpadnie się w ciągu kilku miesięcy – stąd też pozostawienie Polaków za granicą traktowano jako chwilowe. Ponadto pertraktacje z bolszewikami odbywały się w warunkach ostrej walki politycznej, a wielu endeków torpedowało włączenie do Polski zbyt rozległych obszarów na wschodzie (np. Mińska) w celu uniemożliwienia realizacji niekorzystnej – ich zdaniem – piłsudczykowskiej koncepcji federacyjnej.
Można więc stwierdzić, że zawarcie traktatu pokojowego z bolszewikami w takiej formie było spowodowane błędami, niedostateczną wiedzą i wyobraźnią oraz traktowaniem polityki zagranicznej jako elementu walki wewnętrznej. To nie mogło skończyć się dobrze.
