Transformacja ustrojowa – zbiór gruntownych zmian zachodzących w danym systemie politycznym, pojęcie dotyczące przede wszystkim państwa. Rodzajów transformacji jest wiele i nie zawsze są to zmiany pozytywne. Ich kierunek nie musi oznaczać także demokratyzacji życia politycznego. Najbardziej znana transformacja w naszej historii dokonała się na przełomie lat 80. i 90. XX wieku, gdy wraz z osłabieniem, a zarazem reformami w Związku Sowieckim oraz permanentnym kryzysem gospodarczym w komunistycznej Polsce władze PRL zdecydowały się na rozpoczęcie dialogu z częścią opozycji. Rozmowy doprowadziły do częściowo wolnych wyborów roku 1989, które pokazały, że społeczeństwo nie popiera komunistów w nawet najmniejszym stopniu. Nowy parlament powołał rząd z niekomunistycznym premierem Tadeuszem Mazowieckim na czele. Następnie komuniści, mimo teoretycznej przewagi w parlamencie, mieli wielki problem z wyborem Wojciecha Jaruzelskiego na prezydenta. Ostatecznie złożył on urząd przed końcem kadencji. Polska w okresie transformacji wróciła do symboliki sprzed okresu komunistycznego. Doszło do zmian na wielu polach, od kultury i edukacji po geopolitykę. Transformacja obejmowała także gospodarkę, choć tu pewnych zmian dokonano już nieco wcześniej. Po okresie transformacji Polska stała się państwem demokratycznym i kapitalistycznym o prozachodnich ambicjach. Dodatkowo po okresie głębokiego zamętu i kryzysu gospodarczego początku lat 90. (z którymi zwyczajowo kojarzy się wicepremiera i ministra finansów profesora Leszka Balcerowicza) rozpoczął się trwający blisko 3 dekady okres wzrostu ekonomicznego, choć nie brakowało w tym okresie problemów będących dziedzictwem dekad gospodarki centralnie planowanej.
