Już za 2 tygodnie Polacy wybiorą swoich przedstawicieli do Sejmu i Senatu. Wkrótce po głosowaniu z 15 października dowiemy się kto zwyciężył i jaką uzyskał przewagę nad pokonanym. Natomiast już dziś możemy wskazać kto i kiedy odnosił największe triumfy wyborcze w ostatnich trzech dekadach.
Na wstępie należy jednak poczynić pewne zastrzeżenie metodologiczne. W niniejszym zestawieniu nie uwzględniono wyborów z 4 czerwca roku 1989. Byłoby to bowiem niemiarodajne.
Po pierwsze w roku 1989 odbyły się dwie tury wyborów parlamentarnych, co dzisiaj nie jest praktykowane. Po drugie i ważniejsze: wolne wybory obejmowały wówczas jedynie Senat oraz 35 procent mandatów sejmowych. Strona reprezentowana przez część antykomunistycznej opozycji zdobyła wtedy wszystkie przeznaczone do wolnej rywalizacji miejsca w Sejmie i 99 miejsc na 100 w Senacie (ostatni mandat nie przypadł jednak człowiekowi PZPR, a kandydatowi niezależnemu). Przełożenie tamtych realiów na wybory w pełni wolne nie jest możliwe.
Tym samym w niniejszym zestawieniu pojawiają się wszystkie w pełni wolne wybory parlamentarne w powojennej historii Polski, co w praktyce oznacza wybory w roku 1991 i kolejne. Ranking oparto o zdobyte poparcie wyrażone w procentach zdobytych głosów, a nie liczbę oddanych głosów, gdyż z powodu różnej frekwencji szacowanie na podstawie głosów byłoby niemiarodajne, natomiast liczba zdobytych głosów pojawi się i tak: w formie ciekawostki.
Kto więc w parlamentarnych elekcjach w okresie 1991-2019 zdobył największe poparcie?
Na pierwszym miejscu znajduje się wynik Prawa i Sprawiedliwości z roku 2019. Na partię wówczas rządzącą swój głos oddało 43,59 proc. głosujących Polaków, czyli 8 051 935 osób. Drugie miejsce zajęła Koalicja Obywatelska z wynikiem 27,40 proc. (5 060 355), a trzecie Sojusz Lewicy Demokratycznej (12,56 proc., 2 319 946 głosów). Co jednak ciekawe, z racji, iż głosy oddane na komitety, które nie przekroczyły progu były stosunkowo nieliczne, PiS zdobył zaledwie 5 mandatów więcej niż połowa wszystkich miejsc w Sejmie (gdy tymczasem obowiązująca ordynacja wzmacnia największych). PiS ponadto nieznacznie przegrał w wyborach do Senatu.
Drugi najlepszy wynik w historii III RP uzyskała w roku 2007 Platforma Obywatelska. Na partię wówczas opozycyjną wobec mniejszościowego rządu PiS (a wcześniej koalicji PiS-LPR-Samoobrona) swój głos oddało 41,51 proc. głosujących, a więc 6 701 010 osób. Przełożyło się to na 209 mandatów i ugrupowanie potrzebowało koalicjanta w osobie posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego (czwarte miejsce, 31 posłów). Drugie miejsce zajął komitet Prawa i Sprawiedliwości, na który swój głos oddało 32,11 proc. Polaków, a więc 5 183 477 osób. Trzeci wynik przypadł koalicji Lewica i Demokraci, którą poparło 13,15 proc. osób, a więc 2 122 981 głosujących.
Trzecie miejsce w rankingu najlepszych wyników zajmuje koalicyjny komitet Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Unii Pracy, który zwyciężył w roku 2001. Wówczas na postkomunistyczną formację głos oddało 41,04 proc. Polaków, czyli 5 342 519 osób. Z racji iż w tamtych wyborach nie obowiązywała (stosowana najczęściej, w tym także obecnie) metoda D’Honta, a metoda Sainte-Laguë, wynik SLD nie dał formacji samodzielnej większości, a zaledwie 216 posłów. Partia potrzebowała do rządzenia głosów koalicyjnego Polskiego Stronnictwa Ludowego (5. miejsce, 42 mandaty). Drugie miejsce zajęła Platforma Obywatelska (12,68 proc., 1 651 099 głosów), a trzecie Samoobrona RP (10,20 proc., 1 327 624 głosów).
Czwarty najlepszy wynik wyborczy w historii zdobyła w roku 2011 Platforma Obywatelska. Partię wówczas rządzącą poparło 39,18 proc. głosujących, czyli 5 629 773 osób. Przełożyło się to na 207 mandatów, wobec czego PO ponownie potrzebowała do rządzenia koalicjantów z PSL (czwarte miejsce, 28 mandatów). Drugie miejsce zajął komitet Prawa i Sprawiedliwości zdobywając 29,89 proc. głosów od 4 295 016 Polaków. Na trzecim miejscu znalazł się Ruch Palikota (10,02 proc., 1 439 490 głosów).
Na piątym miejscu w owym zestawieniu znajduje się wynik wyborczy Prawa i Sprawiedliwości z roku 2015. Na ugrupowanie wówczas opozycyjne wobec rządu PO-PSL swój głos oddało 37,58 proc. głosujących, a więc 5 711 687 Polaków. Z racji iż w tamtych wyborach ilość głosów oddanych na komitety, które nie przekroczyły progu, była stosunkowo wysoka (7,55 – Zjednoczona Lewica, komitet koalicyjny z progiem 8 proc., 4,76 – KORWiN, 3,62 – Razem), taki wynik dał PiS-owi samodzielną większość. Drugie miejsce zajęła wówczas rządząca Platforma Obywatelska, którą poparło 24,09 proc. głosujących, czyli 3 661 474 osób. Trzecie miejsce przypadło Komitetowi Wyborczemu Wyborców Kukiz’15, który uzyskał 8,81 proc. głosów dzięki poparciu 1 339 09 Polaków.
Dalsze wyniki zwycięzców wyborów to:
- Akcja Wyborcza Solidarność w roku 1997, 33,83 proc., 4 427 373 głosów;
- Prawo i Sprawiedliwość w roku 2005, 26,99 proc., 3 185 714 głosów (był to wynik niższy, niż wynik zdobyty przez PiS w roku 2007 oraz 2011, gdy formacja przegrywała);
- SLD w roku 1993, 20,41 proc., 2 815 169 (był to wynik niższy, niż w roku 1997, gdy SLD przegrało wybory);
- Unia Demokratyczna w roku 1991, 12,32 proc., 1 382 051 głosów.
Widać więc wyraźnie, że na przestrzeni lat sytuacja ulegała głębokim przemianom. O ile w roku 1991 do zwycięstwa (ale nie samodzielnego rządzenia) wystarczyło nieco ponad 12 procent, o tyle 24 lata później, w roku 2005, taki wynik dawałby miejsce 3. i zaledwie śladową przewagę nad miejscami 4. i 5. Kilkukrotnie zdarzyło się także, że komitety zwiększały swoje poparcie w ciągu upływu lat, a mimo to traciły władzę lub jej nie odzyskiwały.
Jak będzie tym razem? Dowiemy się już wkrótce!
Michał Wałach
