Artykuły henrykowskie – prawne ujęcie zasad ustrojowych szlacheckiej Rzeczypospolitej sporządzone w dobie bezkrólewia po śmierci Zygmunta II Augusta w 1573 roku, które zatwierdzał i obiecywał przestrzegać każdy nowo wybrany monarcha. Artykuły potwierdzały wolną elekcję jako formę wyboru króla na Sejmie elekcyjnym przez stan szlachecki, uregulowały systematyczne zwoływanie Sejmu co 2 lata na okres 6 tygodni oraz uznawały konfederację warszawską, czyli uchwałę o tolerancji religijnej na ziemiach polskich i litewskich. Ponadto na mocy Artykułów król nie mógł zwoływać pospolitego ruszenia oraz nakładać nowych podatków i ceł bez uprzedniej zgody Sejmu, zrzekał się tytułu dziedzica, przyznawał prawo kontroli polityki zagranicznej senatowi, który mógł sprzeciwić się wypowiedzeniu wojny lub zawarciu pokoju, zobowiązał się mieć u boku stałą radę w liczbie 16 senatorów-rezydentów obieranych na 3-miesięczną kadencję przez Sejm, a także musiał opłacać pospolite ruszenie poza granicami państwa i utrzymywać wojska kwarciane, czyli stałe, zaciężne oddziały przeznaczone do obrony południowo-wschodnich granic kraju. Szlachta natomiast zastrzegła sobie prawo rokoszu – możliwość wypowiedzenia posłuszeństwa władcy w sytuacji nie przestrzegania przez niego praw i przywilejów. W odróżnieniu od pacta conventa (umowy nowo wybranego króla ze szlachtą dotyczącej zobowiązań względem wyborców, której treść zmieniała się w zależności od osoby elekta) artykuły henrykowskie stanowiły swego rodzaju stałą ustawę zasadniczą, która wiązała każdego nowego władcę i nie podlegała żadnym negocjacjom (w odróżnieniu od wspomnianej pacta conventa). Artykuły po raz pierwszy zostały zaprzysiężone przez Henryka Walezego i od jego imienia wzięły nazwę.
