Współczesna francuska polityka wciąż pełna jest odwołań do Charles’a de Gaulle’a. To zrozumiałe z kilku powodów. Ten wybitny mąż stanu zapisał się bowiem w historii nie tylko jako odważny przywódca Francuzów w czasach II wojny światowej, ale również jako twórca obecnej konstytucji kraju.
Dzieciństwo
Charles André Joseph Marie de Gaulle urodził się 22 listopada 1890 roku w miejscowości Lille. Miał siostrę i trzech braci, a rodzina przyszłego generała wywodziła się ze szlachty. Ojciec dowódcy, Henri de Gaulle, był profesorem w liceum prowadzonym przez jezuitów. Z kolei jego matka, Jeanne, była córką przedsiębiorców z Lille. Młody Charles od najmłodszych lat był wychowywany w poczuciu przywiązania do ojczyzny i religii katolickiej. W 1895 roku rozpoczął naukę w szkole zakonników Bractwa Szkół Świętego Tomasza z Akwinu. Następnie uczęszczał do liceum jezuickiego.
Wojsko
W 1909 roku zaczął karierę wojskową. Najpierw służył jako stażysta w pułku piechoty, a następnie dostał się na uczelnię wojskową. Brał udział w walkach podczas I wojny światowej. Został ranny pod Verdun w marcu 1916 roku. W trakcie działań wojennych trafił też do niewoli.
Po uwolnieniu wstąpił do Chasseurs Polonais, czyli pułku strzelców polskich. Następnie został członkiem francuskiej misji wojskowej w naszym kraju i udzielał fachowej pomocy w czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku. Za swoje zasługi został odznaczony przez Józefa Piłsudskiego Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Jako rozjemca uczestniczył także w konflikcie polsko-niemieckim o Śląsk.
Po powrocie do Francji zajął się pracą dydaktyczną. Wykładał na Saint-Cyr historię wojskowości. Jedną z jego najbardziej znaczących prac była książka „Ku armii zawodowej” z 1934 roku, która postulowała rozwój francuskiej armii w kierunku zdolności prowadzenia wojny manewrowej. W okresie dwudziestolecia międzywojennego de Gaulle awansował coraz wyżej w hierarchii wojskowej.
Nie stanął mu na drodze nawet marszałek Philippe Pétain. Warto bowiem odnotować, że już wówczas wojskowi byli w konflikcie. Po rozpoczęciu II wojny światowej i ataku Niemiec na Francję de Gaulle został podniesiony do rangi generała brygady, a w czerwcu 1940 roku został wiceministrem w rządzie Paula Reynauda. Klęska militarna pokrzyżowała jednak jego plany.
Wolna Francja
Po powstaniu kolaboracyjnego francuskiego rządu Vichy de Gaulle ewakuował się do Wielkiej Brytanii. W Londynie 18 czerwca wygłosił apel do narodu francuskiego o kontynuowanie walki przeciwko najeźdźcom. Utworzył też komitet Wolna Francja, który miał skupiać francuskie wysiłki na rzecz odzyskania niepodległości. Generał zaczął szybko zyskiwać społeczne poparcie.
Przyłączyła się do niego m.in. znaczna część zamorskich terytoriów francuskich, a 27 października 1940 roku została powołana Rady Obrony Francji, która miała za zadanie organizację walki z Niemcami. Ponadto w samej Francji organizowano ruch oporu. Rząd Wolnej Francji dążył różnymi sposobami do wzmocnienia swojej pozycji na arenie międzynarodowej, aby przygotować grunt do obudowy pozycji państwa.
24 września 1941 roku powołano Francuski Komitet Narodowy jako formę rządu. Charles de Gaulle dążył do stworzenia struktury politycznej, która mogłaby zostać uznana przez pozostałe państwa. Ostatecznie w porozumieniu z generałem Henrim Giraudem 4 czerwca 1943 roku powołał Francuski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Nowa organizacja zyskała uznanie aliantów.
Zwycięstwo i zawód polityką
Jeszcze przed inwazją w Normandii komitet przekształcił się 3 czerwca 1944 roku w Tymczasowy Rząd Republiki Francuskiej. Dążono do szybkiego przejęcia z rąk sojuszników kontroli nad wyzwalanymi francuskimi terytoriami. Największy moment triumfu nadszedł dla de Gaulle’a 25 sierpnia, kiedy wśród wiwatujących tłumów wkroczył do wyzwolonego Paryża. Jako szef tymczasowego rządu rozpoczął odbudowę państwa i sił zbrojnych Francji. Do maja 1945 roku francuska armia liczyła już ponad 1,2 mln żołnierzy.
Zaczęła kształtować się nowa scena polityczna. Dotychczasowy szef rządu tymczasowego musiał zacząć się mierzyć z rywalizującymi grupami interesu. Nowa konstytucja i partyjne konflikty budziły sprzeciw doświadczonego wojskowego. Z tego powodu wycofał się z rządu. W 1947 roku ogłosił utworzenie Zgromadzenia Narodu Francuskiego, które miało skupiać zwolenników głębokich reform państwa. Po początkowych sukcesach stronnictwo straciło poparcie społeczne przez agresywne zachowania. W tym momencie de Gaulle nie mógł wiele zdziałać i w 1955 roku tymczasowo wycofał się z polityki.
Twórca V Republiki
Sytuacja zmieniła się po wybuchu konfliktu w Algierii, który radykalnie podzielił francuskie społeczeństwo. Groźba wojny domowej spowodowała, że prezydent René Coty zaproponował generałowi utworzenie rządu ocalenia narodowego. De Gaulle jako premier postanowił całkowicie zmienić ustrój państwa.
Nowa konstytucja, która znacząco wzmacniała kompetencje prezydenta, została zatwierdzona w referendum 28 września 1958 roku. Tak narodziła się V Republika Francuska. Zapleczem politycznym gaullistów stała się Unia na Rzecz Nowej Republiki. Stronnictwo premiera zdobyło zdecydowaną przewagę w parlamencie. Dzięki temu Charles de Gaulle w grudniu 1958 roku został nowym prezydentem.
Jako głowa państwa przez ponad dekadę dążył do umocnienia i upodmiotowienia Francji. Prowadził samodzielną politykę zagraniczną, co powodowało spory ze Stanami Zjednoczonymi. Budował siłę militarną państwa, czego przykładem stało się uzyskanie broni nuklearnej. W trakcie urzędowania wprowadził też powszechne wybory prezydenckie.
Pod koniec urzędowania mierzył się z lewicowymi protestami studenckimi. Pomimo dużego poparcia społecznego w kwietniu 1969 roku zdecydował się na emeryturę. Zmarł ponad rok później, 9 listopada 1970 roku, w swoim domu. Jego aktywność to epoka we francuskiej historii i polityce. Z całą pewnością de Gaulle może stanowić inspirację dla mężów stanu na całym kontynencie.
Mateusz K. Łukomski
