Elekcja viritim – jeden ze sposobów wyboru nowego władcy Rzeczypospolitej przez szlachtę polegający na osobistym udziale wszystkich jej przedstawicieli. Zdaniem wielu historyków źródeł powstania instytucji elekcji viritim należy szukać w czasach jagiellońskich. Prof. Tadeusz Silnicki za początek wpływania stanu szlacheckiego na wybór władcy uważa moment uznania prawa do tronu Władysława III Warneńczyka. Niemniej jednak już kilkadziesiąt lat wcześniej, gdy wraz ze śmiercią Kazimierza III Wielkiego dynastia Piastów utraciła koronę polską, możnowładztwo powołało na tron Ludwika Węgierskiego, a później, w lutym 1386 roku na Sejmie walnym, uznało godność królewską Władysława Jagiełły uzyskaną na skutek mariażu z królową Jadwigą. Po jej śmierci szlachta potwierdziła jego królewską władzę, co nie oznaczało w konsekwencji przyznania Jagiellonom prawa do dziedziczenia polskiej korony. Panował jedynie zwyczaj, ugruntowany ponadto celami politycznymi (potrzebą utrzymania unii z Litwą), a nie skodyfikowana zasada, w myśl której przyszli władcy Polski wybierani będą w łonie tej właśnie dynastii. Dlatego tak istotny wpływ na elekcyjność tronu polskiego miało wspomniane już potwierdzenie prawa do korony Władysława III Warneńczyka oraz, co potwierdza tę zasadę, wybór Zygmunt II Augusta na króla jeszcze za życia jego panującego ojca Zygmunta I Starego. W latach rządów Zygmunta I po raz pierwszy spisano zasady elekcyjne, choć należy też pamięć o Modus eligendi regis z 1501 roku (urzędowym akcie wydanym przez Aleksandra I Jagiellończyka) opisującym elekcję władcy od strony proceduralnej. Otóż w marcu 1530 roku powstał uniwersał, który de facto potwierdzał panujące od kilkudziesięciu lat zasady i zwyczaje, w tym zakaz wyboru nowego monarchy za życia panującego (choć, jak wyżej wspomniano, został on złamany wyborem na króla Zygmunta II) oraz prawo do uczestnictwa w zjeździe elekcyjnym (aby każdy, kto chciał, mógł nań przybyć), które przyczyniło się do rozwoju instytucji elekcji viritim. Na jej wpływ miał również przywilej De electione regis z 1538 roku nadający prawo wyboru nowego władcy, a także potwierdzający wspomniane prawo udziału szlachty w elekcji. Dodatkowo zasady uzupełniono w czasie bezkrólewia (1572-1573) na sejmie konwokacyjnym.
