3 kwietnia odbywają się na Węgrzech wybory parlamentarne. Pomimo 12 lat rządów Viktora Orbána tamtejszy premier wciąż cieszy się sporym zaufaniem rodaków, a jego partia Fidesz ma szansę na kolejne zwycięstwo. Kim jest człowiek, który bardzo mocno wpłynął na kierunek rozwoju swojego kraju w XXI wieku?
Młodość i dojrzewanie
Viktor Orbán przyszedł na świat 31 maja 1963 roku w historycznie ważnym mieście, w Székesfehérvárze. Wychowywał w średniozamożnej rodzinie: jego ojciec Győző Orbán był przedsiębiorcą, a matka Erzsébet Síposa pracowała jako pedagog. Wraz z braćmi spędził dzieciństwo w Alcsútdoboz i Felcsút, uczęszczając do szkoły w Vértesacsa.
Po ukończeniu liceum w 1981 roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Loránda Eötvösa. Przed okresem uniwersyteckim odbył obowiązkową dwuletnią służbę wojskową. Właśnie wtedy, jak sam wspominał, zobaczył na własne oczy destrukcyjną i niemoralną istotę systemu komunistycznego. Od tamtej pory jego poglądy były zdecydowanie antykomunistyczne. Napisał pracę magisterską na temat polskiego ruchu „Solidarność”, a dzięki stypendium uzyskanemu od jednej z fundacji Georga Sorosa studiował dodatkowo nauki polityczne w oksfordzkim Pembroke College. W przyszłości drogi obu panów znalazły się na mocno kolizyjnym kursie.
Młody antykomunista
Przekonania skłoniły Viktora Orbána do zaangażowania się w politykę. Został jednym z założycieli partii Fidesz (Sojuszu Młodych Demokratów) w marcu 1988 roku. Nowe stronnictwo skupiało początkowo głównie liberalnych studentów Kolegium Studiów Zaawansowanych im. Bibó Istvána. Orbán został pierwszym rzecznikiem Fideszu. Jako młody intelektualista współtworzył też czasopismo Századvég o tematyce nauk społecznych.
Początkiem ogólnokrajowej polityki dla Orbána było słynne przemówienie z 16 czerwca 1989 roku na placu bohaterów w Budapeszcie. Zdobył uznanie dzięki wezwaniom do wycofania wojsk sowieckich i wolnych wyborów. Jako przedstawiciel opozycji w uczestniczył w negocjacjach z władzami komunistycznymi na temat demokratyzacji Węgier. Popularność zapewniła mu mandat poselski w wolnych wyborach parlamentarnych 1990 roku. Razem z pozostałymi współpracownikami rozpoczął próby reformy państwa.
Droga do władzy
W kwietniu 1993 roku młody polityk został pierwszym prezesem Fideszu. Wcześniej tę funkcję pełnił zarząd krajowy jako całość. Nowy lider dzięki politycznemu doświadczeniu i wiedzy zmienił program partii, aby dotrzeć do większej części społeczeństwa. Niegdyś skrajnie liberalne stronnictwo przekształciło się w ugrupowanie centroprawicowe.
Początki były skromne. W wyborach parlamentarnych 1994 roku Fidesz ledwo przekroczył próg wyborczy. Poza pracą posła Viktor Orbán dążył usilnie do zjednoczenia liberalno-konserwatywnych i centroprawicowych partii. Osiągnął niemały sukces. Podczas wyborów w 1998 roku zawiązał koalicję z Niezależną Partią Drobnych Właścicieli i Węgierskim Forum Demokratycznym.
Pierwszy rząd
Premia za zjednoczenie przyniosła oczekiwane rezultaty. Fidesz wygrał wybory z poparciem 42% głosujących. W wieku 35 lat Orbán został drugim najmłodszym premierem Węgier. Nowy rząd zaczął działalność od reformy administracji państwowej. Wzmocniony został również urząd premiera. Centroprawicowa koalicja dążyła do obniżki podatków i zmniejszenia bezrobocia. Przywrócono powszechne świadczenia macierzyńskie. Sukcesem rządu był systematyczny spadek inflacji.
Brak doświadczenia rządowego i pojawiające się afery spowodowały, że mimo osiągnięć gospodarczych rząd zaczął tracić poparcie społeczne. Przez dużą część 2002 roku Fidesz i opozycyjna Węgierska Partia Socjalistyczna utrzymywały podobne poparcie. Jednak wysoka temperatura sporu politycznego i błędy rządzących doprowadziły do klęski centroprawicy. Węgierscy socjaldemokraci utworzyli koalicję z Sojuszem Wolnych Demokratów.
Opozycja i przełom polityczny na Węgrzech
Orbán wyciągnął wnioski z błędów i zaczął odbudowywać poparcie. Otaczał się licznymi ekspertami i naukowcami, którzy tworzyli podstawy przyszłego zwycięstwa. Już w wyborach do Parlamentu Europejskiego 2004 roku Fidesz wyraźnie pokonał rządzącą partię socjalistyczną. Pomimo niezdobycia większości parlamentarnej po wyborach 2006 roku dotychczasowy lider pozostał na stanowisku.
Rok 2006 okazał się przełomowy w węgierskiej polityce. 17 września 2006 roku zostało opublikowane nagranie niejawnego przemówienia socjalistycznego premiera Ferenca Gyurcsany’ego. Szef rządu w sposób nieprzyzwoity przyznawał się do okłamywania społeczeństwa: „Kłamaliśmy rano, nocą i wieczorem”. Te słowa wywołały falę oburzenia w całym kraju. Rozpoczęły się masowe protesty, w które zaangażował się również Fidesz.
Wielki powrót
W wyborach parlamentarnych 2010 roku centroprawica zdobyła poparcie ponad 52% głosujących i historyczną większość konstytucyjną w parlamencie. Rozpoczął się czas wielkich zmian prawnych. W 2011 roku rządząca partia uchwaliła nową konstytucję. Ustawa zasadnicza nawiązywała w swoich zapisach do chrześcijaństwa i tradycyjnych wartości. Znaczącą zmianą było zmniejszenie mandatów poselskich z 386 do 199.
W ciągu kolejnej dekady rząd Orbána przeprowadził wiele reform społecznych i gospodarczych. Konserwatyści zyskali znacznie większy wpływ na kulturę i inne aspekty życia społecznego.
Jednak lider Fideszu nie uniknął błędów. Dotyczy to także ostatnich tygodni. Chodzi o postawę Orbána wobec rosyjskiej napaści na Ukrainę. Za swoje nastawienie premier Węgier jest krytykowany na forum międzynarodowym. Nie zmienia to jednak faktu, że już zapisał się w historii jako jeden z najbardziej znaczących przywódców swojego kraju.
Mateusz K. Łukomski
