Konfederacja barska – zawiązany 29 lutego 1768 roku w Barze na Podolu militarny związek szlachty sprzeciwiającej się umacnianiu rosyjskich wpływ w Rzeczypospolitej, zaproponowanym reformom ustrojowym oraz królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu. Domagano się również utrzymania dotychczasowych przywilejów szlacheckich oraz dominującej pozycji wyznania katolickiego. Głównymi inicjatorami byli bracia Krasińscy (Adam i Michał), Michał Jan Pac, Józef Sapieha oraz Karol Stanisław Radziwiłł. Dowództwo nad wojskami konfederatów powierzono Kazimierzowi Pułaskiemu (ich stan liczebny wynosił około 5 tysięcy). W wyniku znacznie przeważających sił rosyjskich wspieranych przez polskie oddziały upadł Bredyczów i Bar, a władze konfederacji (tzw. Generalność) przeniosły się do Preszowa. Poza wypowiedzeniem wojny Rosji przez Turcję, oczekiwana pomoc militarna ze strony Francji, Saksonii oraz Prus nie nastąpiła. Nie powiodła się również próba uprowadzeniach króla Stanisława Poniatowskiego. Oddziały konfederackie nie były w stanie przeciwstawić się silniejszej armii rosyjskiego i ponosiły dotkliwe starty m.in. pod Lanckoroną 23 maja 1771 roku. Jednym z ostatnich starć była obrona Częstochowy z sierpnia 1772 roku. Wystąpienia na Podolu i Ukrainie stało się impulsem do zapoczątkowania ruchu szlacheckiego, który rozprzestrzenił się na tereny całej Rzeczypospolitej w latach 1768-1772, a w historiografii doczekał się ogólnej nazwy – konfederacja barska. Zbrojne wystąpienie szlachty stało się pretekstem do dokonania I rozbioru Polski.
