Po ostatecznej klęsce Napoleona, zwycięscy spod Waterloo musieli rozwiązać sprawę Księstwa Warszawskiego. Ta namiastka dawnej Rzeczpospolitej Obojga Narodów przysporzyła wiele problemów negocjującym stronom na Kongresie wiedeńskim. Ostatecznie większość polskich ziem znalazła się w rosyjskiej strefie wpływów, na których car ustanowił ustrój bardziej liberalny niż w Rosji!
Zgodnie z uchwałą Kongresu wiedeńskiego z ziem Księstwa Warszawskiego powstało Królestwo Polskie, Wielkie Księstwo Poznańskie oraz Wolne Miasto Kraków (organizmy państwowe od siebie niezależne). Królestwo, jak już wspomniano, znalazło się pod rosyjską kuratelą czego wyrazem była łącząca je unia personalna z caratem. Ten stan rzeczy sankcjonowała podpisana przez Aleksandra I konstytucja, która weszła w życie 24 grudnia 1815 roku.
Od tej pory car przybierał tytuł króla Polski, tron był dziedziczny, a oba kraje łączyła również wspólna polityka zagraniczna. Niepodzielną władzę sprawował rzecz jasna car, jednakże dość duże uprawnienia uzyskał nowo powołany urząd namiestnika (co bez wątpienia było wyrazem rosyjskiej dominacji nad zajętymi polskimi ziemiami). Do jego prerogatyw należało przede wszystkim zastępowanie króla w czasie jego nieobecności, sprawowanie władzy wykonawczej, jak i administracyjnej. Do 1826 roku, zatem do swojej śmierci, urząd sprawował generał Józef Zajączek.
Organem pomocniczym była natomiast Rada Stanu, z której wyłaniano Radę Administracyjną. Jej funkcja odpowiadała rządowi, a w jej skład wchodzili ministrowie. Konstytucja powoływała również dwuizbowy Sejm, jednak jego uprawnienia były skromne.
Najciekawsze konstytucyjne zapisy dotyczą praw przyznanych obywatelom. Możemy wyróżnić prawa cywilne i polityczne, jak i obywatelskie. Obejmowały one ogół ludności poza ludnością pochodzenia żydowskiego. Należały do nich: wolność osobista, nietykalność osobista i mienia, wolność sumienia i druku. Interesujące jest również to, że językiem urzędowym miał być język polski, a nie rosyjski, a urzędy mieli piastować jedynie Polacy.
Niestety, co historia stosunków polsko-rosyjskich niejednokrotnie udowodniła, Konstytucja Królestwa Polskiego była jedynie pustym zbiorem kilkudziesięciu artykułów. Już w 1819 roku wprowadzono cenzurę druku, a ochrona wyżej wymienionych praw obywatelskich była jedynie mrzonką. Car Aleksander I interpretował wedle własnego uznania nadane mu uprawnienia, co w obliczu monarchii absolutnej w Rosji nie powinno dziwić. Wielką naiwnością okazała się wiara w to, że ustrój nowo powstałej Kongresówki będzie bardziej wolnościowy od ustroju panującego w ojczyźnie cara.
