Postkomunizm – stosowany w naukach politycznych i historycznych oraz publicystyce termin opisujący okres w życiu społeczno-politycznym danego państwa po upadku totalitarnego systemu komunistycznego na przełomie lat 80. i 90. Pojęcie to stosuje się niekiedy także na określenie formacji politycznych wywodzących się ideowo i/lub personalnie z ugrupowań sprawujących totalitarną władzę przed okresem transformacji ustrojowej (tzw. postkomuna, postkomuniści). Postkomunizm charakteryzuje się odejściem od gospodarki centralnie planowanej i budową systemu kapitalistycznego. Wiąże się to z problemami ekonomicznymi, które rodzą także problemy społeczne (np. bezrobocie, patologie, wzrost przestępczości). Nie są one konsekwencją gospodarki rynkowej, ale zacofania istniejącej przed transformacją gospodarki komunistycznej, jednak w społecznym odbiorze to nowe czasy kojarzyły się z problemami. Inną cechą postkomunizmu jest uwłaszczenie się komunistycznej nomenklatury na państwowym lub partyjnym majątku. W wielu krajach byłego bloku socjalistycznego oraz dawnego ZSRR powstały grupy oligarchów. Jednocześnie kraje postkomunistyczne budując wolny rynek kierowały się w stronę zachodnich struktur międzynarodowych takich jak NATO i UE, a ów kurs akceptowały, a często także popierały partie wywodzące się z poprzedniego ustroju. Nie wszystkie kraje poszły jednak tą drogą (np. Białoruś i Rosja). W krajach dawnego socjalizmu partie komunistyczne często ulegały rozwiązaniu lub przeobrażeniu, a ich politycy powoływali do życia nowe formacje. Tym samym dawni komuniści z dnia na dzień stawali się demokratami, a często także odzyskiwali władzę w demokratycznych wyborach. Tego typu partią w Polsce była Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej, która startowała wraz z innymi środowiskami lewicowymi pod szyldem Sojuszu Lewicy Demokratycznej i przejęła władzę w roku 1993.
