Wielki kryzys gospodarczy zapoczątkowany w 1929 r. dotknął także Polski. Młode państwo musiało się borykać nie tylko z problemami strukturalnymi, ale również obniżeniem poziomu życia obywateli. Wzrost bezrobocia i obniżenie produkcji przemysłowej wpłynęło negatywnie na cały kraj. Głównie jednak ucierpiały tereny wiejskie.
W 1935 r. po śmierci Józefa Piłsudskiego odbyły się nowe wybory parlamentarne. Swoją pozycję polityczną znacząco wzmocnił dotychczas bierny prezydent Ignacy Mościcki. Z jego inicjatywy na czele rządu stanął Marian Zyndrama-Kościałkowski. W nowym gabinecie znalazł się również były minister Eugeniusz Kwiatkowski, który objął stanowisko wicepremiera i ministra skarbu. Powrócił do władzy po kilkuletnim okresie politycznej marginalizacji.
Kwiatkowski rozpoczął przygotowania nowej strategii rozwoju gospodarczego. Na podstawie amerykańskich doświadczeń z wprowadzaniem wielkiego programu New Deal wskazał potrzebę rozbudowy infrastruktury i zwiększenia zatrudnienia w przemyśle. Z pomocą Władysława Kosieradzkiego i Pawła Kosieradzkiego minister skarbu opracował czteroletni plan inwestycyjny. Projekt zakładał rozwój wielu inwestycji infrastrukturalnych od lipca 1936 roku do czerwca 1940 roku.
Początkowo przedsięwzięcie miało mieć charakter ogólnokrajowy, ale ograniczone fundusze spowodowały zmianę lokalizacji. Nowe obiekty przemysłowe miały znajdować się w południowo-centralnym obszarze II Rzeczypospolitej. Nazwa „Centralny Okręg Przemysłowy” została stworzona w Biurze Planowania przy Gabinecie Ministra Skarbu. COP miał mieć w zamyśle twórców 60 tysięcy kilometrów kwadratowych.
Sejm RP w lutym 1937 r. zatwierdził wielomilionowe wydatki na planowe budowy. Lokalizacja COP nie była przypadkowa. Region inwestycji określono w kręgach wojskowych jako „trójkąt bezpieczeństwa”. Nazwa wynikała z przeświadczenia, że obszar znajduje się poza zasięgiem lotnictwa niemieckiego i sowieckiego. Innym czynnikiem determinującym wybór miejsca był wysoki poziom bezrobocia i przeludnienia.
COP został podzielony na rejon przemysłowy, aprowizacyjny i surowcowy. Do wybuchu wojny udało się wybudować część projektów. W Mielcu powstały Państwowe Zakłady Lotnicze. Pod Rozwadowem rozwijały się zakłady zbrojeniowe. W Tarnobrzegu budowano Zakłady Metalurgiczne. Powstał też gazociąg Gorlice – Jasło – Krosno – Ostrowiec o długości 300 kilometrów.
Atak hitlerowskich Niemiec w 1939 r. przekreślił możliwość realizacji wizji Kwiatkowskiego. Wojna zdruzgotała ponownie całą gospodarkę. Jednak idea COP przetrwała w świadomości elit politycznych, które do dzisiaj odwołują się do tego modelu rozwoju gospodarczego.
Mateusz K. Łukomski
